Borrelende modderpoelen, spuitende geisers en dampende warmwaterbronnen langs de Thermal Explorer Highway. Besneeuwde vulkaantoppen in Tongariro National Park. Wie een rondreis over het Noordereiland van Nieuw-Zeeland plant, kan tijdens het uitstippelen van de route niet om de vulkanische landschappen heen.
De actieve landschappen werden gevormd door verschuivingen van de twee tektonische platen waar Nieuw-Zeeland op ligt. Ook de Zuidelijke Alpen op het Zuidereiland zijn door zulke verschuivingen ontstaan. Het gevormde landschap is het waarneembare bewijs dat Nieuw-Zeeland deel uitmaakt van de Pacifische Ring van Vuur.
Maar die ligging heeft ook een schaduwkant. Want in de Ring van Vuur komen regelmatig vulkaanuitbarstingen, (zware) aardbevingen en tsunami’s voor. Wat de Ring of Fire is én wat die betekent voor je rondreis door Nieuw-Zeeland lees je hier.
Wat is de Pacific Ring of Fire?
De Pacific Ring of Fire is de benaming van een hoefijzervormig gebied rondom de Grote Oceaan waar veel vulkaanuitbarstingen en aardbevingen plaatsvinden. Sterker nog, de ‘ring’ is goed voor negentig procent van alle geologische activiteit op aarde.
De Ring van Vuur vormt een 40.000 kilometer lange gordel langs de Grote Oceaan. Hij begint bij Nieuw-Zeeland en eindigt aan de westkust van Latijns-Amerika. Daartussenin beslaat de ring een aantal eilandengroepen ten noorden van Nieuw-Zeeland, Indonesië, de Filipijnen, Japan, de Russische eilandengroep de Koerilen, het Russische schiereiland Kamtsjatka en de westkust van Canada en Amerika.
Wat betekent de Ring of Fire voor Nieuw-Zeeland?
Nieuw-Zeeland ligt ongelukkig genoeg precies op de breuklijn van twee tektonische platen: de Indo-Australische plaat en de Pacifische plaat. Door de continue beweging van die platen schuiven ze langs, onder, over en tegen elkaar. Dit heeft vulkanen als Taranaki, Ruapehu, Tongariro, Ngauruhoe en Whakaari (White Island) en bergketens zoals de Zuidelijke Alpen gevormd.
Maar door het botsen van die platen bouwen er ook spanningen op. Op den duur leiden die spanningen tot een plotselinge verschuiving die een trilling in de aarde veroorzaakt: een aardbeving. En dat komt regelmatig voor in Nieuw-Zeeland, de ene aardbeving heftiger en destructiever dan de ander.
De as van de twee tektonische platen waar Nieuw-Zeeland op ligt, loopt grofweg van Fiordland in het zuidwesten tot Oostkaap in het noordoosten van het land. In de buurt van die as lopen opeenvolgend steden als Wellington, Hastings en Napier het hoogste risico op een aardbeving. Op jaarbasis worden er zo’n vijftienduizend aardbevingen gemeten in en rond Nieuw-Zeeland. Ongeveer 100 tot 150 daarvan zijn krachtig genoeg om gevoeld te worden.
Recente zware aardbevingen in Nieuw-Zeeland
De verwoestende aardbeving in Christchurch op 22 februari 2011 staat bij veel mensen in het geheugen gegrift. Deze naschok met een kracht van 6,3 op de schaal van Richter was de mokerslag van een reeks aardbevingen die al op 3 september 2010 begon. De binnenstad van Christchurch werd verwoest, er vielen 185 doden en duizenden mensen verloren hun huis of baan. Hiermee was het de meest destructieve aardbeving sinds die op 3 februari 1931 in Hawke’s Bay. Hierbij liepen de steden Napier en Hastings veel schade op en vielen er 256 doden.
Bijna negen jaar later is Christchurch grotendeels opgebouwd en, zo bleek na een nieuwe aardbeving op 14 februari 2016, een stuk bestendiger tegen aardbevingen. De schade bleef beperkt. Toch zijn de littekens van de aardbeving in 2011 nog altijd zichtbaar. De Anglicaanse kathedraal in het centrum van de stad is in 2019 nog steeds niet hersteld.
Recenter is de aardbeving bij Kaikoura op 13 november 2016. Met een kracht van 7,8 op de schaal van Richter raakte de enige toegangsweg naar de kustplaats zwaar beschadigd en ontoegankelijk. Daarmee werd Kaikoura tijdelijk geïsoleerd van de buitenwereld. Het aantal slachtoffers bleef beperkt tot twee en de hulpdiensten kwamen snel op gang om mensen te evacuëren.
De laatste zware aardbeving in Nieuw-Zeeland vond plaats op 30 oktober 2018, in de buurt van Taumarunui op het Noordereiland. Ondanks de kracht van 6,2 op de schaal van Richter bleef de schade beperkt en vielen er geen slachtoffers.
Hoe voorspelbaar is een aardbeving in Nieuw-Zeeland?
Het is nog altijd moeilijk om te voorspellen wanneer een aardbeving precies gaat plaatsvinden. Wel kunnen wetenschappers vrij exact meten waar een aardbeving gaat plaatsvinden en hoe sterk deze gaat zijn. Maar de inschatting van het exacte moment komt over het algemeen niet dichterbij dan ‘ergens in de komende twintig jaar’. Instanties die zich in Nieuw-Zeeland bezighouden met het voorspellen en meten van aardbevingen zijn GNS Science en GeoNet.
Op basis van data die sinds 1840 is vastgelegd, wordt er in Nieuw-Zeeland uitgegaan van gemiddeld 'meerdere' aardbevingen per jaar met een kracht van 6, elke tien jaar een aardbeving met een kracht van 7 en elke eeuw een aardbeving met een kracht van 8 op de schaal van Richter.
Zo hebben wetenschappers van de New Zealand Geoscience Society (GNS) bijvoorbeeld bewijs om aan te nemen dat er in de toekomst een aardbeving met een kracht van 8,9 op de schaal van Richter gaat plaatsvinden aan de oostkust van het Noordereiland. Ondertussen wordt er hard gewerkt aan het betrouwbaarder maken van zulke voorspellingen.
Een van de weinige voorzorgsmaatregelen die Nieuw-Zeelanders naar aanleiding van zo’n grove schatting kunnen treffen is het aardbevingsbestendig maken van gebouwen. Er gelden dan ook strenge bouwvoorschriften in Nieuw-Zeeland. Sinds 1976 wordt er aardbevingsbestendig ontworpen in Nieuw-Zeeland en er komen nog steeds nieuwe technieken bij. Zo wordt de schade van een aardbeving zoveel mogelijk beperkt. Daarnaast kunnen er watervoorraden aangelegd worden.
Worden er waarschuwingen gegeven voor aardbevingen in Nieuw-Zeeland?
Hoewel het precieze moment van een aardbeving dus niet te voorspellen is, bestaat er wel een vrij nieuw aardbeving-detectiesysteem. De sensoren van dit systeem detecteren de snelle, niet voelbare primaire golven (P-golven) van een aardbeving. Het systeem geeft vervolgens een waarschuwing af, voordat die P-golven worden opgevolgd door langzamere maar meer verwoestende, secundaire golven (S-golven). Bij die S-golven begint de aarde pas te trillen. Het moment tussen de waarschuwing en de aardbeving kan variëren van een paar luttele seconden tot hooguit twee minuten, maar kan net genoeg zijn om een noodplan in gang te zetten.
Het systeem kan bijvoorbeeld worden gebruikt door gemeenten, universiteiten, ziekenhuizen, havens en energiebedrijven. Door de tijdige waarschuwing van het systeem kunnen mensen op tijd gebouwen ontvluchten en kunnen hulpdiensten snel op gang komen. Treinmachinisten kunnen na een waarschuwing de trein vertragen en een chirurg kan een patiënt op de operatietafel veilig stellen. Ook wordt er data naar een centrale server verstuurd die lokale noodsystemen kan activeren. Zo’n systeem kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat een lift op de eerstvolgende verdieping stopt en de deuren opent of een gastoevoer afsluiten.
Nieuw-Zeeland onderzoekt momenteel (oktober 2019) of zo’n vroeg waarschuwingssysteem geïmplementeerd kan worden en hoe Nieuw-Zeelanders daarmee om zouden gaan. In Japan, Mexico en Taiwan worden zulke systemen al met succes gebruikt.
Hoe ontstaat een vulkaan of vulkaanuitbarsting?
Tektonische platen zouden niet kunnen bewegen zonder de stroming van magma. Als die magma door opgebouwde druk door een ontstane breuklijn in de aardkorst omhoog geduwd wordt, ontstaan er bergen, een vulkaan of zelfs een vulkaanuitbarsting. Bij een explosieve uitbarsting spuit er lava uit de mond van de vulkaan omhoog. In andere gevallen stroomt het er langzaam uit. Bij een ondergrondse uitbarsting komt er lava in de vorm van bubbels vrij. De overgebleven, opgedroogde lavastromen van de vulkaanuitbarsting van Mount Tongariro in 2012 zijn nog goed te zien in het Tongariro National Park.
Hoe voorspelbaar is een vulkaanuitbarsting in Nieuw-Zeeland?
De activiteit van vulkanen wordt in Nieuw-Zeeland gemeten en gemonitord door GNS Science en GeoNet. Ze houden actieve en potentieel actieve vulkanen nauwkeurig in de gaten, om zo vroege signalen die duiden op een uitbarsting te detecteren. Met deze kennis wordt de impact van toekomstige vulkaanuitbarstingen geminimaliseerd.
Het grootste deel van de vulkanen in Nieuw-Zeeland ligt op het Noordereiland. De enkeling die op het Zuidereiland te vinden is, is niet actief. Er zijn twaalf actieve vulkanische regio’s te onderscheiden in Nieuw-Zeeland, waarvan de zogenaamde Taupo Volcanic Zone in de afgelopen 1,6 miljoen jaar de meeste vulkanische activiteit heeft getoond.
De Taupo Volcanic Zone loopt van White Island tot Ruapehu. De meest actieve vulkanen in deze regio zijn de Ruapehu, Tongariro, Ngauruhoe en White Island. De regio dankt zijn naam aan het kratermeer Taupo, wat zo’n 22.600 jaar geleden werd gevormd door een reusachtige vulkaanuitbarsting.
Maar het Auckland Volcanic Field mogen we ook niet vergeten. De grootste stad van Nieuw-Zeeland is notabene gebouwd op 53 vulkanen. De laatste uitbarsting in het Auckland Volcanic Field was die van de Rangitoto, zo’n zeshonderd jaar geleden.
Omdat uitbarstingen meestal maar een keer voorkomen op elke locatie, worden de kraters in Auckland als uitgedoofd beschouwd. Maar in feite slapen ze. Desondanks wordt het als waarschijnlijker aangenomen dat een volgende uitbarsting op een nieuwe, nog onbekende locatie plaatsvindt.
Een nieuwe uitbarsting in deze regio heeft de potentie om rampzalige gevolgen te hebben voor de stad en omgeving. Maar volgens een schatting is de inwoner die de volgende eruptie in Auckland gaat meemaken nog niet geboren. Als het zover is en er activiteit gemeten wordt, krijgen stadsbewoners volgens onderzoek zo'n vijf tot vijftien dagen voordat er daadwerkelijk magma aan de oppervlakte komt een waarschuwing. Momenteel is Auckland nog niet voldoende voorbereid op een grootschalige evacuatie. Er wordt wel continue gewerkt aan een betere voorbereiding op een vulkaanuitbarsting.
Wat betekent de Ring of Fire voor mijn vakantie in Nieuw-Zeeland?
De aanwezige kans op aardbevingen en vulkaanuitbarstingen horen bij het leven in Nieuw-Zeeland. Ondanks alle onderzoeken naar de seismische activiteit, kan een eruptie van een vulkaan of een aardbeving onverwachts komen.
Maar dat betekent niet dat je niet op vakantie naar Nieuw-Zeeland kan. Statistisch gezien is de kans klein dat er een zware aardbeving plaatsvindt of vulkaan uitbarst tijdens jouw rondreis. Nieuw-Zeeland is zelfs een van de veiligste landen ter wereld en de vriendelijke Kiwi’s ontvangen je met open armen.
Toch is het op een bestemming in de Ring of Fire wel verstandig om op de hoogte te zijn van de risico’s en je in te lezen over hoe je moet handelen bij een vulkaanuitbarsting of aardbeving.
Het allerbelangrijkste is om zelf alert te blijven, aanwijzingen van de lokale autoriteiten op te volgen en contact te houden met het thuisfront, je reisorganisatie of luchtvaartmaatschappij. Vooraf aan en tijdens je reis blijf je via GeoNet op de hoogte van aardbevingsactiviteit en rommelende vulkanen. Vergeet ook niet om voor vertrek het reisadvies voor Nieuw-Zeeland te checken.
In het geval van een aardbeving is het bijvoorbeeld verstandig om te schuilen onder een deuropening, stevige tafel of bureau. Ga als het op een veilige manier kan zo snel mogelijk naar buiten, zo ver mogelijk uit de buurt van vallend puin of omvallende bomen. Zoek bij een vulkaanuitbarsting zo snel mogelijk hogere grond en draag zo mogelijk een stofmasker of blijf zo mogelijk binnen. Blijf tijdens je rondreis door Nieuw-Zeeland te allen tijde uit de gestelde gevarenzone van een rommelende vulkaan.
Gelukkig is de overheid en specifiek het Nieuw-Zeelandse ministerie voor Noodsituaties (MCDEM) goed voorbereid op een scenario als een aardbeving of vulkaanuitbarsting. Daardoor zijn de hulpdiensten vaak snel ter plaatse. Ook de bevolking is voor zover mogelijk voorbereid en behulpzaam. Ons advies is dus om je goed in te lezen over de Ring of Fire, maar Nieuw-Zeeland en zijn waanzinnige landschappen en natuur zeker niet te mijden.
Meer weten over geologische activiteit in Nieuw-Zeeland? Dit zijn onze tips:
- Bezoek het Quake City Museum in Christchurch, wat gewijd is aan de verwoestende Christchurch-aardbevingen in 2010 en 2011.
- In het Auckland Museum is een tentoonstelling gewijd aan vulkanisme in Nieuw-Zeeland. In een woonkamer ervaar je in een simulatie zelf het effect van een vulkaanuitbarsting in Auckland.
Fotocredits: Christian Mairoll
