Het Maori kent veel overeenkomsten met Polynesische talen en enkele Indonesische dialecten. Het Maori-alfabet kent slechts vijftien letters: A, E, I, K, M, N, O, P, R, T, U, W, NG en WH.
De taal leek ten dode te zijn opgeschreven en werd lang alleen door oudere Maori en tijdens ceremonies gebruikt. Maar de laatste jaren is er sprake van een opleving van Maoritanga (Maori cultuur) en is er meer aandacht voor de Maori-taal gekomen.
Zo wordt er op scholen door heel Nieuw-Zeeland heen Maori-lessen gegeven, zijn er televisieprogamma's in het Maori en zijn plaatsnamen omgedoopt in een Maori-naam. Op veel plekken komen Maori bij elkaar om elkaar aloude Maori-tradities, verhalen en de taal aan elkaar door te geven zodat deze niet verloren gaat. Momenteel spreken zo'n 165.000 mensen Maori. 130.000 hiervan leven in Nieuw-Zeeland. Dit betekent echter dat nog geen 25% van de Maori bevolking in staat is een gesprek te voeren in hun moedertaal.
Uitspraak
Maori is redelijk ingewikkeld om uit te spreken omdat een voorgaande letter vrijwel altijd de uitspraak van een volgende letter sterk beïnvloedt. Je kunt je vasthouden aan enkele regels:
Alle letters hebben een lange en korte vorm:
Korte A: a als u in butt
Lange A: ä als a van father
Korte E: e als e in pen
Lange E: ë als ai in pair
Korte I: i als i in bit
Lange I: ï als ee in feet
Korte O: o als o in fort
Lange O: ö als o in store
Korte U: u als u in put
Lange U: ü als oo in boot
De aan elkaar gekoppelde letters AE en AI worden uitgesproken als de Y in sky.
De aan elkaar gekoppelde letters EA worden uitgesproken als de EA in het bear.
De aan elkaar gekoppelde letters NG worden uitgesproken als de NG in het singing.
De aan elkaar gekoppelde letters WH worden uitgesproken als een harde F.
Maori woorden worden in klinkers en medeklinkers uitgesproken. Een aantal voorbeelden:
Akatarawa: A-ka-ta-ra-wa
Mâori: Maa-o-ri
Paraparaumu: Pa-ra-pa-ra-u-mu
Petone: Pe-to-ne
Whangarei: Whanga-rei
Woordenlijst
Maori's nemen ontmoetingen en begroetingen erg serieus. Gasten en bezoekers worden in een formele ceremonie, de Powhiri, verwelkomd.
De basics
Kia ora - goedendag / veel succes (informeel, of bij het beantwoorden van de telefoon)
Tena koe - hallo (tegen één persoon)
Tena korua - hallo (tegen twee personen)
Tena koutou - hallo (tegen drie personen of meer)
Haere mai - welkom
Haere ra - tot ziens van achterblijver tegen vertrekkende
E noho ra - tot ziens van vertrekkende tegen achterblijver
Koa - alsjeblieft/dank je wel
Ae - ja
Kaore - nee
Maori woorden bestaan vaak uit een kernwoord en een bepaald achtervoegsel. Dit maakt het vertalen van Maori naar Engels of Nederlands moeilijk en er ontstaan veel woord combinaties.
Bijvoorbeeld: rotorua. Roto betekend meer, rua betekend twee. Rotorua betekend dus twee meren.
Nog een voorbeeld: kaimoana. Kai betekend voedsel, en moana betekend zee. Moana betekend dus zeevoedsel.
Veel plaatsnamen in Nieuw-Zeeland zijn door de Europeanen veranderd waardoor tautologie is ontstaan: Europeanen voegden een woord aan de plaatsnaam toe, die volgens het Maori al in de naam aanwezig was. Maunganui betekent bijvoorbeeld grote berg, maar hier werd Mount Maunganui van gemaakt zodat de blanke Nieuw-Zeelanders snapten dat het om een berg ging.
Tegenwoordig is het een trend bij Engels sprekende Nieuw-Zeelanders om het Engelse woord weg te laten en plaatsen op de juiste wijze te benoemen.
Enkele Maori-woorden
Ana - grot
Aoteroa - land van de lange witte wolk (Maori-naam voor Nieuw-Zeeland)
Ara - pad of weg
Atua - god of geest
Awa - rivier of vallei
Hui - bijeenkomst
Iti - klein
Kai - voedsel
Kohatu - rots
Manga - stroom
Marae - verzamelplaats
Maunga - berg
Moana - zee
Motu - eiland
Nui - groot(s)
One - strand, aarde
Pa - versterkt dorp
Puke - heuvel
Rangi - lucht, hemel
Roa - lang
Roto - meer
Tai - zee
Tangata - mensen
Tane - man
Tapu - heilig
Toka - steen
Wahine - vrouw
Wai - water
Whanga - haven of baai
Whare - huis
Whenua - land
Getallen
1 tahi
2 rua
3 toru
4 wha
5 rima
6 ono
7 whitu
8 waru
9 iwa
10 tekau
